موضوع، تبیین و جایگاه عقل نظری از دیدگاه علامه طباطبایی و مکتب تفکیک

میثم شریف اصفهانی

فلسفه

کارشناسی ارشد

محمود نمازی

حسین مظفری؛ محمود نبویان

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1390

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

در این نوشتار به دنبال تبیین معنای لغوی عقل و شناخت جایگاه عقل در میان بقیه منابع معرفت و اثبات حجیت عقل هستیم. همه این موارد را از دیدگاه علامه طباطبایی بررسی کرده‌ایم و پس از آن نظریات پیروان مکتب تفکیک را نیز بیان کرده و مورد نقد قرار داده‌ایم. برای رسیدن به این هدف در این تحقیق موارد ذیل بررسی شده است.: الف - معنای لغوی و اصلاحی عقل را بیان کرده و جهات اشتراک و افتراق تعریف عقل از دیدگاه علامه انجام گرفته است را بیان کرده و با تعیین ملاک این تقسیم عقل نظری و عملی را تعریف نموده‌ایم. ب- جایگاه عقل نظری در یک نظام معرفتی را تبیین کرده‌ایم به این معنا که اولا منابع مختلف معرفت (اعم از منابع رسیدن به معرفت دینی یا معرفت بشری) را مشخص ساخته و ثانیا نسبت عقل نظری با سایر منابع معرفت شناختی را تعیین ساخته ایم. با این کار روشن کرده‌ایم از دیدگاه علامه طباطبایی عقل نظری علاوه بر این که یکی از منابع رسیدن به معرفت است پایه ای برای بقیه منابع نیز می‌باشد؛ به گونه ای که سلب حجیت از عقل منجر به یسلب حجیت همه منابع می‌شود. از سوی دیگر نسبت عقل نظری با دیگر منابع معرفتی از دیدگاه مکتب تفکیک را نیز آشکار ساخته و مورد نقد قرار دادیم. ج - بر اساس ‎۱. ادله فلسفی و ‎۲. ادله نقلی اسلامی، اعتبار عقل نظری در هستی‌شناسی (و نه حجیت و اعتبار فقهی) را از دیدگاه علامه طباطبایی بررسی کرده ایم پس از آن ادله عقلی و نقلی که پیروان مکتب تفکیک از آنها برای اثبات عدم حجیت عقل نظری استفاده کرده‌اند را بیان کرده و مورد نقد قرار داده‌ایم. با این کار اثبات کرده‌ایم عقل نظری یکی از منابعی است که داده‌های معرفتی آن از دیدگاه دینی و بشری حجت می‌باشد.

1392/10/8

1464